IPAK QURTI KASALLIKLARI ZARARKUNANDALARI VA ULARGA QARSHI KURASH
0 ‘zbekistonda 1960 — 1970-yiilar mobaynida urug‘chilik korxonalarida
45000 quti qurt urug‘lari sifatsiz deb topilib kuydirib tashlangan. Marg‘ilon
urug‘chilik korxonasida tayyorlangan 25 ming quti ipak qurti tuxumi 1970-
yilda pebrina bilan kasallangan deb topilgan bo‘lishiga qaramay, tumanlarga
tarqatilgan qurtlarbeshinchi yoshgacha 100% nobud bo‘ Igan. Bundan tashqari 1973-yil Samarqand va Toshkent urug‘chilik korxonalarida tayyorlangan
urug‘lar pebrina bilan kasallanganligi, 1973 —1974-yillarda Kattaqo‘rg‘on
va Shahrisabz urug‘chilik korxonalarida tayyorlangan ipak qurti urug’lari
pebrina bilan kasallanganligi aniqlangan (E.N.Mixaylov, 1974).
Respublikatnizda pebrina kasalligining kelib chiqish sabablari naslchilik
xo‘jaliklarida ipak qurti boqiladigan qurtxonalarning bir necha yillar davo4
mida dezinfeksiya qilinmaganligi natijasi ekanligi aniqlandi. Ipak qurlini
boqish agrotexnikasi qoidalariga rioya qilingan taqdirda ham kasallik va
zararkunandalar piila hosilini pasayishiga va uning sifati buzilishiga juda
katta zarar kcltiradi.
Ipak qurti kasalliklari natijasida paydo bo‘lgan pillalarning ichida to‘liq
o ‘ralmagan yupqa qobiqli pillalami, g‘umbagi ko‘rinadigan pillalami nchratamiz. Bunday pillalami ichidagi о‘ 1 iк qurl yoki g‘umbaklari chiriniagan
bo‘Isa, bunday qurtlar strcptokokk bilan kasallangan bo‘lish chtimoli bo‘lishi
rnumkin. To‘liq o‘ralmagan tirik g ‘umbakli pillalami esa to‘yib ozuqalanmagan, och qolgan qurtlar o‘ragan bo‘lishi mumkin. Pilla ichida qurt yoki
g’umbagi o‘Hshi natijasida pilla qobig‘iga yopishib qolgan “kar” va “qorapachoq” pillalar yetishtirilgan hosilni 7-8% ni tashkil ctadi.
Ipak qurti piilalarini o’z vaqtida dastlabki ishlov bcrishda kcchikishi “kar”
pillalarning miqdorini ortib borishiga sabab bo’ladi. Ipak qurti pillani o‘rash
davrida cmas, balki pilla o‘rab bo’lgandan kcyin ham kasallik keltiruvchi baktcriya va viruslar g‘umbak tanasida rivojlanib, uni kapalakga aylanishiga yo‘l
qo‘ymasdan nobud bolishiga va yuqorida zikr ctilgan nuqsonli pillalami hosil
bo’lishiga sabab boiadi.
M a’lumotlarga qaraganda, respublikamiz unig‘chilik korxonalarida kapalaklari chiqmagan pillalar miqdori 3-4% ni tashkil qilsa, shuning 1 -2% yuqumli
kasalliklar natijasida sodir bo’ladi. Afsuski, kasalliklarni oldindan ilmiy asoslangan tashxis qo‘yuvchi malakali mutaxassislarkamchilikni tashkil qiladi.
Mamlakatimiz pillachilik sohasiga olimlarimiztomonidan ilmiy izlanishlar
natijasida erishilgan yutuqlami tatbiq qilish, yetishtirilayotgan pilla miqdori
va sifat ko‘rsatkich!arini jahon bozori talablariga javob berish uchun universitetda nazariy hamda amaliy tlars berish jaryonini yangi pedagogik texnologiyalar biian boyitish, fan va texnika yutuqlari hamda ilg‘or tajribalaridan keng
foydalanish zarur bo‘ladi. Mualliflar tomonidan tayyorlangan ushbu o ‘quv
qo‘llanma qisqacha bo‘lsa ham talabalarda ipak qurti kasalliklari to‘g‘risida
bilim, malaka va ko’nikmalar hosil qiladi degan umiddamiz.
Ipak qurtining yuqumli kasalliklari fani bo‘yicha tayyorlangan mazkur
darslik yordamida talabalar o ‘tiladigan dars jaryonida kasallikni asosiy bclgilari, ulaming paydo bo’lisli sabablari, kasalliklarni qo‘zg‘atuvchi mikroorganizmlaming tuzilishlari, kasallangan ipak qurtlaridan preparatlar tayyorlash,
ulaming turlarini aniqlash singari jarayonlarni oVlashtirib oladilar va kerakli
ko‘nikmalar hosil qiladilar.
