HASHAROTLARNING HUDUDLARGA O’RNASHISHI VA KO’CHIB YURISHI

HASHAROTLARNING HUDUDLARGA O'RNASHISHI VA KO'CHIB YURISHIЭтот файл можно использовать бесплатно

Agar bu monarx kapalaklari haqida taniqli voqea bo’lmaganida edi, ko’pchilik hasharotlar ko’chib o’tishini tushunmagan bo’lishi mumkin. Albatta, hasharotlarning hammasi ham ko’chib yurmaydi, lekin ularning ko’pchiligini bilib hayron bo’lishingiz mumkin. Harakatdagi bu hasharotlar qatoriga chigirtkalar, ninachilar, haqiqiy hasharotlar, qo’ng’izlar va albatta kapalaklar va kuya kiradi.

Migratsiya nima?

Migratsiya harakat bilan bir xil emas. Shunchaki bir joydan ikkinchi joyga ko’chib o’tish, bu ko’chib yurishni anglatmaydi. Ba’zi hasharotlar populyatsiyasi, masalan, populyatsiya ichidagi resurslar uchun raqobatga yo’l qo’ymaslik uchun yashash muhitiga tarqalib ketadi. Hasharotlar ba’zan bir xil yoki shunga o’xshash yashash joyining katta maydonini egallab, o’z doirasini kengaytiradilar.

Entomologlar migratsiyani hasharotlar harakatining boshqa turlaridan farqlashadi. Migratsiya bu o’ziga xos harakatlar yoki bosqichlarning barchasini yoki barchasini o’z ichiga oladi:

  • Aniqlangan harakat uyning hozirgi doirasidan uzoqda – Boshqacha aytganda, agar u ko’chishga o’xshasa, ehtimol bu ko’chishdir. Ko’chib yuruvchi hasharotlar o’z vazifalaridan kelib chiqib, yangi mavjudotga qarab turg’un taraqqiyotni amalga oshiradilar.
  • To’g’ri harakat – Harakatning boshqa turlariga nisbatan hasharotlar ko’chib o’tish paytida ancha izchil yo’nalishda harakat qiladi.
  • Stimulga javob etishmasligi Ko’chib yuruvchi hasharotlar diqqatni qaerga borishni o’ylaydilar va o’z uylarida ularni egallab olgan narsalarga e’tibor bermaydilar. Ular mos uy egasi o’simliklari yoki retseptiv turmush o’rtoqlarning birinchi belgisida o’z harakatlarini to’xtatmaydilar.
  • Ko’chib o’tishdan oldin va keyin xatti-harakatlardagi o’ziga xos o’zgarishlar – Ko’chib o’tishga tayyorgarlik ko’rayotgan hasharotlar reproduktiv faoliyatni to’xtatishi va ovqatlanish odatlarini o’zgartirishi mumkin. Ba’zilar daraxtning tepasiga chiqib, shamol oqimlarini baholash uchun foydalanadilar. Odatda yolg’iz hasharotlar bo’lgan chigirtkalar bezovtalanadilar.
  • Hasharotlarning tanasida energiya qanday taqsimlanishidagi o’zgarishlar Ko’chib yuruvchi hasharotlar fiziologik o’zgarishlarni boshdan kechiradi, bu gormonal yoki atrof-muhitga bog’liq. Odatda qanotlari bo’lmagan shira, uchishga qodir qanotli nasl yaratishi mumkin. Bir nechta nymal instarlarda, qo’pol chigirtkalar uzun qanotli va dramatik belgilar bilan rivojlanadilar. Monarx kapalaklar Meksikaga uzoq safaridan oldin reproduktiv diapozatsiya holatiga tushadilar.

Hasharotlarning migratsiyasi turlari

Ba’zi hasharotlar oldindan ko’chib yurishadi, boshqalari esa vaqti-vaqti bilan atrof-muhit o’zgarishi yoki boshqa o’zgaruvchilarga javoban shunday qilishadi. Quyidagi atamalar ba’zan har xil migratsiyani tavsiflash uchun ishlatiladi.

  • Mavsumiy migratsiya – fasllarning o’zgarishi bilan ro’y beradigan migratsiya. Shimoliy Amerikaning sharqidagi monarx kapalaklar mavsumiy ravishda ko’chib o’tishadi.
  • Reproduktiv migratsiya – alohida naslchilik joyiga yoki boshqa joyga ko’chish. Tuzli botqoq chivinlari kattalar paydo bo’lganidan keyin ularning naslchilik joylaridan ko’chib o’tadi.
  • Shoshilinch migratsiya – kutilmagan tarzda ro’y beradigan va butun aholini qamrab olmaydigan migratsiya. Bo’yalgan xonim kapalaklar shoshilinch muhojir. Ularning ko’chib yurishi ko’pincha El-Niyo ob-havosi bilan bog’liq.
  • Ko’chmanchi migratsiya – ma’lum bir muqobil joyga emas, balki uyning doirasidan uzoqda bo’lgan progressiv harakatni o’z ichiga olgan migratsiya. Chigirtkalarning ko’chishi ko’chmanchi hisoblanadi.
+
Manba.

Boshqalar o'qimoqda