SUYAKLI BALIQLAR SINFI
Этот файл можно использовать бесплатно
Suyakli baliqlar (Osteichthyes) — umurtqali hayvonlar sinfi. Quyi devon davridan maʼlum. Uz. 0,7—1,1 sm dan 5—7 m gacha, baʼzan undan koʻproq; vazni 1,5 t gacha. Ichki skeleti birmuncha suyaklangan, baʼzi turlarida togʻaydan iborat. Tangachalari ganoid, kosmoid yoki suyakdan tuzilgan. Dum boʻlaklarini togʻay yoki suyak nurlar ushlab turadi. Jabralari toʻsiq bilan boʻlinmagan, jabra teshiklari jabra qopqoqlari bilan yopilgan. Ayrim turlarining suzgich pufagi ikkilamchi tarzda yoʻqolib ketgan. Urugʻlanishi, odatda, tashqi; ayrim turlari tirik tugʻadi. Osmoregulyasiya jabralar va teri orqali ortiqcha suvning chiqarilishi orqali amalga oshadi. Dengiz Suyakli baliqlarda bu jarayon buyrak va jabralar orqali amalga oshadi. Osmoregulyasiya jarayonining keng diapozonga ega boʻlishi tufayli Suyakli baliqlar har xil shoʻrlangan suvlarda yashay oladi. Oʻtkinchi baliqlar dengizdan chuchuk suvga, chuchuk suvdan dengizga oʻtishi mumkin.
Suyakli baliqlar sinfi sistematikasi
Suyakli baliqlar sinfini sistem aga solish ancha qiyin, shu sababli
hozirgi kunga qadar bu m asalada olimlar o’rtasida umumiy fikr yo’q.
S.P. Naumovning “Umurtqali hayvonlar zoologiyasi” (1995) darsligida
keltirilgan sistematikaga ko ‘ra suyakli baliqlar sinfi to’rtta kenja sinfga
bo’linadi: 1. T o g ‘ay —suyakli baliqlar; 2. Shu’la qanotlilar; 3. Ikki xil
nafas oluvchilar; 4. Panja qanotli baliqlar.
Tog’ay-suyakli baliqlar (Chondrostei) kenja sinfi o’z ichiga faqat
Osyotrsimonlar (Acipenseriformes) turkumini oladi. Tashqi k o ’rinishiga
ko’ra osyotrsimon baliqlar akulalarga ancha o’xshab ketadi. Boshining
uchida qazg’ichi (rostrumi) bor, uning tagida og’iz teshigi ko ‘n d alan g
bo’lib joylashadi. Dum suzgich qanoti geteroserkal tipda. Juft suzgich
qanotlari tanaga nisbatan gorizontal joylashadi. Tangachalari o’ziga
xos bo’lib, k atta —k atta suyak bo’rtm alaridan iborat. Bu bo’rtm alar
gavdasi bo’ylab 5 qator bo’lib joylashadi.
O ‘q skeletining asosini biriktiruvchi to’qim a pardasi bilan o’ralgan
xorda ham da ustki va ostki um urtqa yoylari tashkil qiladi. M iya qutisi
asosan tog’aydan tashkil topgan, lekin uning qopqog’i, bosh skeletining
yoy tomonlari va tagi qoplovchi suyaklardan iborat. Ichagida spiral
klapani, yuragida arterial konusi bor.
Osyotrsimonlaming turlari uncha ko ‘p emas, ulam ing ham m asi
shimoliy yarim shardayashaydi. Bu turkum ikkita oilani o’z ichiga oladi.
Osyotrlar oilasiga Qora, Kaspiy dengizlarida yashaydigan m s osyotri
va sevryuga, Pechora, Kalim daryolaridan to Shimoliy M uz okeani
qirg’oqlarigacha uchraydigan Sibir osyotri, Amur daryosida yashovchi
Amur osyotri, Uzoq Sharq belugasi va boshqalar kiradi. O ‘rta Osiyo
daryolarida yashaydigan g’alati filbo’yinlar ham shu oilaga mansub.
Kurak burunlar oilasi uzun va uchi keng rostmmi, yalang’och terisi
bilan ajralib turadi. Bular Shimoliy Amrikada va Janubi — Sharqiy
Osiyoda tarqalgan (29 —rasm).
Osyotrsimon baliqlar m uhim aham iyatga ega bo’lib, ulardan ju d a
qimmatbaho go’sht va qora ikra olinadi.
